کاتالیست به عنوان یک کالای استراتژیک در صنایع پتروشیمی، پالایشی و فولاد کشور شناخته می‌شود. به طوری که بدون حضور کاتالسیت امکان تولید محصولات صنایع فوق عملا امکان پذیر نیست. اگر بخواهیم به کاتالیست از نگاه بالاتری بپردازیم، می‌توان گفت که تولید فولاد، تولید سوخت‌ها، تولید مواد شیمایی، تولید کودهای شیمیایی کشاورزی و مواد بسیار دیگری به کاتالیست بستگی دارد و بدون حضور کاتالیست عملا امکان تولید آنها وجود ندارد. همچنین این محصولات نقش کلیدی در امکان ایجاد بستری مطمئن برای ادامه حیات صنایع مادر کشور در زمینه  ارزآوری را ایفا می‌کند.

 امروزه کاتالیست در کشور کالایی بسیار ارزشمند شناخته می‌شود که به شدت با تحریم روبرو شده است. اما در کشورمان یک شرکت دانش بنیان با به کارگیری نیروی انسانی نوآور و خلاق موفق به بومی سازی بیش از 30 نوع کاتالیست شده است.

امیر هومن کریمی وثیق مدیر عامل شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو درباره تامین کاتالیست‌های مورد نیاز کشور گفت: کاتالیست‌ها بیش از 90 سال است که در صنایع مختلف ایران و جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. بطوری که در ایران در حدود 50 سال است که این محصول در صنایعی چون پتروشیمی و پالایشگاه استفاده می‌شود. این امر باعث می‌شود تا علاوه بر خروج حجم زیادی ارز از کشور، وابستگی خارجی به این محصول حیاتی وجود داشته باشد. محصولی که از فناوری تولید بسیار پیشرفته­ای برخوردار بوده و دانش تولید آن در انحصار چند کشور معدود است.

بومی‌سازی بیش از 30 کاتالیست

کریمی وثیق ادامه داد: به عنوان نخستین شرکت تولیدی، بومی سازی این محصولات را در کشور آغاز کردیم. در حال حاضر بیش از 30 محصول در شرکت سرو تولید می‌شود که جز محصولات دانش بنیان به شمار می آیند. ما توانستیم در مرحله نخست کاتالیست‌های مصرفی برای تولید گاز سنتز را در صنایع مختلف بومی کنیم. به طوری که اکنون تولید متانول، اوره، آمونیاک و آهن اسفنجی در مجتمع های کشور بدون کوچکترین نگرانی از بابت کاتالیست ادامه دارد. محصولی که به شدت با تحریم روبرو بوده و همواره بعنوان یکی از نگرانی‌های بزرگ مدیران صنایع شناخته می‌شد.

وی افزود: در صنعت پتروشیمی دو گاز بعنوان خوراک اصلی وجود دارد، یکی گاز سنتز و دیگری گاز اتیلن، که تولید آنها فرآیندهای کاتالیستی است. از این رو بعنوان گامی دیگر بومی­سازی کاتالسیت اصلی تولید گاز اتیلن را تحت پروژه مشترکی که با شرکت پتروشیمی مروارید داشتیم با موفقیت انجام دادیم. با این موفقیت، می‌توان گفت صنعت پتروشیمی دیگر نگرانی از بابت کاتالیست برای خوراک تولید محصولات خود ندارد.

به گفته کریمی، همچنین بعنوان یک گام بزرگ دیگر در صنعت پتروشیمی، تمام کاتالیست‌های مورد استفاده در طرح پتروشیمی مسجد سلیمان به شرکت نفت و گاز سرو سپرده شده است. که تا پایان تابستان امسال این مجتمع با کاتالسیت‌های تولیدی شرکت نفت و گاز سرو که بالغ بر 340 متر مکعب و 8 نوع کاتالیست بوده به مرحله بهره برداری خواهد رسید. با این موفقیت شرکت سرو در جمع معدود شرکت­های مطرح جهان قرار می‌گیرد که توانایی تولید تمام کاتالسیت­های مورد استفاده در یک فرآیند را در اختیار دارد.

جایگزینی کاتالیستی جدید در تولید آهن اسفنجی

کریمی وثیق همچنین بیان کرد: همچنین در حوزه صنعت فولاد که فرآیند تولید آهن اسفنجی کاتالیست محور است، شرکت سرو توانست بیش از 65 درصد نیاز این بازار را داخلی سازی کند. اما این پایان کار ما در این حوزه نبود و با تحقیق و بررسی فرآیند تولید آهن اسفنجی، توانستیم نوع جدیدی از کاتالیست های مورد نیاز این فرآیند را تولیدکنیم که می‌توان از آن بعنوان نسل جدیدی از کاتالیست‌های آهن اسفنجی یاد کرد. این پروژه تحقیقاتی با شرکت فولاد خوزستان مراحل نهایی تکمیل دانش فنی خود را طی می‌کند که در آینده‌ای نزدیک می‌توان شاهد جایگزینی این کاتالیست جدید بود.

وی با بیان اینکه در حوزه کاتالیست‌های چرخه گاز سنتز محصولات متنوعی و با گریدهای مختلفی استفاده می‌شود، گفت: 85 درصد گاز سنتز کشور در حوزه پتروشیمی و پالایش نفت با کاتالیست شرکت نفت و گاز سرو تولید می‌شود.

دستیابی به دانش فنی ساخت کاتالیست سنتز متانول در مقیاس صنعتی

مدیرعامل شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو افزود: بعنوان یکی از پروژه‌های همکاری که با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری داشتیم، توانستیم به دانش فنی ساخت کاتالیست سنتز متانول در مقیاس صنعتی دست پیدا کنیم و در سال گذشته این کاتالیست در پتروشیمی شیراز بارگذاری و همچنین گواهی رضایت عملکرد آن از سوی مجتمع پتروشیمی شیراز صادر شد.

کریمی وثیق درباره سایر فعالیت‌های این مجموعه توضیحاتی ارائه داد و بیان کرد: با تولید کاتالیست چرخه تبدیل متانول به فرمالدهید توانستیم مشکلات تامین این کاتالیست را برای مجتمع‌های مصرف کننده مربوطه نیز رفع کنیم که در ماه جاری شاهد نخستین بارگذاری صنعتی این محصول ایرانی در شرکت صنایع شیمیایی فارس خواهیم بود. در حال حاضر در حال تحقیق بر روی چند کاتالیست جدید هستیم که در سال جاری خبرهای مسرت بخشی برای صنایع پتروشیمی و پالایشی کشور خواهیم داشت. 

ظرفیت تولید 3000 تن کاتالیست در سال

کریمی وثیق همچنین بیان کرد: ما با دراختیار داشتن بیش از 70 نخبه دانشگاهی و 280 نیروی کار، از ظرفیت تولید 3000 تن کاتالیست در سال برخورداریم که با برنامه‌های افزایش ظرفیت تولید، در حال احداث بزرگترین کارخانه تولید کاتالیست در منطقه هستیم که این کارخانه از ظرفیت تولید بیش از 5000 تن در سال برخوردار خواهد بود که در سال«جهش تولید» شاهد افتتاح آن خواهیم بود.

مدیرعامل شرکت نفت و گاز سرو در مورد تولید در شرایط کرونا گفت: شرکت سرو به تعهدات خود نسبت به مشتریانش کاملا پایبند است و به این موضوع آگاه است که چرخه تولید کشور بستگی به حرکت تمام چرخ دنده‌های آن دارد و به صورت یک زنجیره، تمام حلقه‌های آن بهم متصل هستند. بنابراین شرکت سرو نیز بعنوان یکی از مهمترین حلقه‌های این زنجیره تولید می­بایستی شرایط کار ایمن را برای پرسنل خود فراهم می‌آورد تا اثر کرونا بر تولید را به حداقل برساند. از اواخر سال گذشته با صرف هزینه‌های زیاد به سلامت پرسنل توجه ویژه‌ای داشتیم و با رصد سلامت روزانه پرسنل و اطلاع از سلامتی خانواده آنها، توجه ویژه به آموزش، اهدای پک های بهداشتی، تلاش کردیم تا شرایط کار ایمن را در کارخانه خود فراهم کنیم.

بر اساس این گزارش، نفت و گاز سرو یکی از شرکت های دانش بنیان موفق در حوزه دانش بنیان نوع یک شناخته می‌شود که می‌توان از آن بعنوان سرآمد شرک‌­های فعال در حوزه تحقیق و توسعه نیز یاد کرد، که توانسته است با توجه ویژه به سه موضوع کلیدی تحقیق و توسعه ، افزایش سبد محصولات و نوآوری گام های بزرگی را در توسعه دانش و تکنولوژی ایرانی بردارد که صادرات این محصولات فناوری پیشرفته را برای کشور دور از تصور قرار نداده است.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به نقل از ستاد خبری ایران ساخت

پایان پیام/25

* ورود کاتالیست‌های نانویی ایران به صنایع در حضور رقبای بزرگ خارجی

* ساخت کاتالیست داخلی یک فرصت طلایی برای صنایع است